Points of interest

Bovenop specerijenpakhuis Indië’s Welvaren staat sinds 1955 molen De Huisman, maar ooit stonden ze naast elkaar. Snuifmolen De Huisman (1786) en specerijenmolen Indië’s Welvaren (1908) moesten wijken voor de stadsuitbreiding van Zaandam. Nu vormen de panden samen één modern bedrijf in een eeuwenoud jasje. Overal hangt de heerlijke geur van vers gemalen specerijen. Ondertussen malen drie paar molenstenen tropische producten in een hoek van het pakhuis. Aan het interieur van de authentieke winkel is veel zorg besteed. Ontdek hier de wereld van smaken en geuren, ook via een korte film en allerlei informatiepanelen.

De Woudaap is een achtkante rietgedekte binnenkruier poldermolen in Krommeniedijk.

De molen is in of kort na 1651 gebouwd voor de bemaling van de polder 't Woud, die in die tijd werd aangelegd. Deze polder grensde in het zuiden aan de Krommenieër polder. In 1948 zijn beide polders samengevoegd tot de huidige Krommenieër-Woudpolder.

De molen is in 1864 vervijzeld. In 1951 is een elektromotor geplaatst, zodat de vijzel zowel door windkracht als elektrisch aangedreven kon worden. In 2008 is naast de molen een elektrisch gemaal geplaatst. Bij een restauratie, gepland voor 2008/2009, zal de motor verwijderd worden.

De Oude Knegt is een rietgedekte korenmolen in Akersloot.

Na lokale initiatieven in de jaren 70 is in Akersloot in 1981 de voorganger van deze korenmolen herbouwd. Hij is gebouwd naar model van een oude korenmolen uit het dorp die in 1925 al grotendeels gesloopt was.

Deze molen is in de nieuwjaarsnacht van 2000 op 2001 getroffen door een vuurpijl en volledig afgebrand. Het achtkant bleef eerst staan, maar was uiteindelijk te slecht om te behouden. De molen is daardoor weer helemaal opnieuw opgebouwd en is sinds begin 2004 weer in bedrijf.

De molen draait en maalt nu weer regelmatig, vaak op zaterdagen, en is dan te bezoeken.

Op het meest noordelijke stukje van de Zaanse Schans staat oliemolen De Bonte Hen. De binnenkant van de molen spreekt zeer tot de verbeelding, vanwege de mooie bruintinten van het hout. De rond 1693 gebouwde molen is een achtkante bovenkruier met stelling (plateau rond de molen). Meerdere malen is de molen getroffen door blikseminslag en brand. Keer op keer werd het vuur op tijd gedoofd en steeds is de schade hersteld.

Tussen 1973 en 1978 is de molen helemaal gerestaureerd en weer ingericht met belangrijke onderdelen. Namelijk met: een koppel kantstenen, een voor- en een naslag, vuisters en stampers. Dit zijn de gereedschappen die oliewinning mogelijk maken. Regelmatig produceert de molen nog olie.

De Geestmolen is een in 1565 gebouwde poldermolen met een eikenhouten achtkant op lage voet. De molen is een zogenaamde grondzeiler en staat aan het Hoeverpad 13 in Alkmaar.

De Geestmolen bemaalde vroeger de 170 hectare grote Geestmolenpolder. Doordat in het begin van de jaren zestig de nieuwbouwwijk De Hoef is verrezen, heeft de molen nu geen landschappelijke functie meer. De Geestmolen is van het type achtkantige binnenkruier. Dit betekent dat de wieken binnen op de wind kunnen worden gezet (het mechanisme bevindt zich geheel in de kap).

Het gevlucht heeft Fauël fokwieken. De stalen vijzel heeft een diameter van 1,60 meter.

De Herkules bevindt zich in de Kalverpolder te Zaandam, ten noorden van de buurtschap Haaldersbroek. Het is een AmerikaanseWindmotor. Ze is als poldermolen geïnstalleerd in 1922. In 1993 is ze vervangen door een elektrisch gemaal. Omdat men voor verval en sloop van dit industriële monument vreesde, werd geld ingezameld voor de restauratie van de molen, die gerestaureerd werd van 1995 tot 1996. Ze ligt nu langs een wandelpad en vormt een van de bezienswaardigheden van de Kalverpolder.

De molen is gebouwd voor 1663 en is daarmee één van de oudere industriemolens in de Zaanstreek. Ook deze molen is aan het begin van de 20e eeuw onthoofd omdat men gebruik ging maken van een kleine motor. Hoewel het ontbreken van de kop en wieken jammerlijk is, geeft het een mooi beeld van de teloorgang van de Zaanse molenindustrie. De romp vormt de schakel tussen de molens en hun opvolgers, de fabrieken. In feite is het een oliefabriekje in een molenromp.

De Veer is een grondzeiler in Penningsveer (Haarlem). Sinds 1701 staat er op deze plek een molen. Hij bemaalde oorspronkelijk de Veerpolder op Rijnlands boezem. De voorganger van de huidige molen is in 1998 afgebrand.

In 2001 werd begonnen met de bouw van de huidige molen. De molen is in principe maalvaardig maar draait meestal slechts. Het gevlucht is Oudhollands op de buitenroede; op de binnenroede volgens het systeem Fauel met steekborden.

De Twiskemolen is een monumentale windmolen gecombineerd met een elektrisch gemaal dat de 650 ha grote Twiskepolder bemaalt. Onder de vele typen oude windmolens in Nederland is de Twiskemolen een achtkantige rietgedekte binnenkruier. De molen staat sinds 1975 op zijn huidige plaats, op de grens tussen de gemeenten Landsmeer en Oostzaan. De Twiskemolen is als één van de weinige poldermolens in Nederland nog echt in bedrijf. De molenaar probeert zoveel mogelijk (op vrijwillige basis) met de wind het polderwater van de Twiskepolder op peil te houden. De molen brengt d.m.v. een vijzel het water tussen de *20 en 60 m³ per minuut anderhalve meter omhoog naar de andere kant van de dijk. Via de Zuidwestplas (= de boezem) komt het verplaatste water via het Noordzeekanaal uiteindelijk in zee terecht.

Bron : http://www.twiskemolen.nl/

In de Zaanstreek, het oudste industriegebied van West-Europa, stonden ooit duizend molens. Op de Zaanse Schans draaien nog altijd tien paar wieken. Een bezoek aan zo’n krakende, zwoegende houten machine is een indrukwekkend schouwspel. De molens zagen hout en malen olie, meel, specerijen en kleurstoffen. Leuke souvenirs voor thuis!

Iedere industriemolen op de Zaanse Schans biedt duidelijke informatie over het productieproces. Inclusief de bijbehorende kenmerkende geuren, zoals zaagsel en olie. Tijdens een bezoek leiden spannende, smalle trappen soms helemaal naar het molendak.

Door uitvinding van de krukas (1594) werd het mogelijk om zaagbladen op en neer te bewegen. De houtzaagmolen was geboren! Daarnaast rolden uit de talloze Zaanse molens eeuwenlang een eindeloze stroom grondstoffen: cacao, papier, steengruis, tabak, planken, vlas, etcetera.

De Slokop is een rietgedekte houten buitenkruier op gemetselde voet aan de Lagedijk in Spaarndam-Oost. De molen dateert uit 1877.

Hij bemaalde samen met de Liedemolen de Vereenigde Binnenpolder. Toen de laatste in 1927 een roede brak werd deze in 1928 vervangen door een vijzelgemaal, en werd de Slokop een hulpgemaal. In 1950 werd de molen stilgezet, en een jaar later verhuurd als woning. Bij een uitwendige restauratie in 1964 werd bijna al het binnenwerk verwijderd, zodat de molen totaal niet meer maalvaardig is. De buitenwaterloop was al in 1953, na de watersnoodsramp in Zeeland dichtgegooid. Tot 2003 draaide de Slokop regelmatig, daarna waren de roeden te slecht. Bij de restauratie van 2007/08 is de molen voorzien van nieuwe roeden.

Sinds 1973 is de molen eigendom van Vereniging De Hollandsche Molen. Hij is bewoond en niet te bezoeken.

De Groot of de Molen van Piet is een achtkante stellingmolen-korenmolen in de Nederlandse stad Alkmaar. De molen werd gebouwd als walmolen op het Clarissenbolwerk nabij de vroegere Kennemerpoort en domineert aldaar nog steeds het stadsbeeld.

In 1884 werd de molen gekocht door Cornelis Piet, die onderin de molen een woning liet maken. De familienaam van deze molen bleef in de volksmond verbonden aan deze molen, en de oude naam De Groot wordt nog nauwelijks gebruikt.

De molen is sinds 1955 uitgerust met fokwieken. Er liggen 3 koppel maalstenen in de molen. De koningsspil van de molen is een oude scheepsmast en dus waarschijnlijk ouder dan de molen zelf.

De molen is tegenwoordig eigendom van de gemeente, maar wordt nog steeds bewoond en bemalen door een lid van de familie Piet.

De Viaan is een in 1579 gebouwde poldermolen met een eikenhouten achtkant op lage voet. De molen is een zogenaamde grondzeiler. De molen staat aan de rand van Alkmaar, aan de Havinghastraat 18. Samen met een elektrisch gemaal bemaalt hij thans nog een 464 ha groot gedeelte van de polder De Bergermeer. Het gevlucht van De Viaan is Oudhollands. De molen werd in 1876 voorzien van een vijzel. 

De voorganger van Molen de Viaan is gebouwd in 1564 om de Bergermeer droog te malen en te houden. Tegenwoordig gebeurt dat met een elektrisch gemaal. Tijdens de Spaanse Oorlog in 1573 is deze molen afgebroken. Er kwamen drie nieuwe molens en de huidige Viaan werd in 1579 overgeplaatst vanuit de Zijpe.

De Viaan is nooit bewoond, van oudsher staat er een molenaarswoning naast de molen. Het parkje bij de molen is geschikt voor een kleine wandeling. Bijzonder is dat er in dit kleine park de bijenorchis groeit, een bijzondere wilde orchidee.

In 1968 is oliemolen de Zoeker op spectaculaire wijze verplaatst naar de Zaanse Schans. Het achttien ton wegende bovenstuk werd in zijn geheel (!) verplaatst. Tijdens het transport is de molen onder andere over de bovenleidingen van een spoorbaan getild. Ook was vervoer per boot nodig voor verplaatsing naar de oostelijke oever van rivier de Zaan. Transport en plaatsing duurden een dag en een nacht. Oliemolen de Zoeker is erg oud. In 1672 is de molen gebouwd in het Westzijderveld te Zaandijk, maar de Zoeker had er toen waarschijnlijk al 62 jaren opzitten als poldermolen. In 1891 is de oliemolen omgebouwd tot verfmolen. Tien jaar later is er toch weer een oliewerk in geïnstalleerd. Daarna verwerkte de molen tot 1940 nog cacaoafval, waarna de Zoeker stilstond en ten dode leek opgeschreven. Gelukkig kocht de gemeente Zaandijk de molen aan in de jaren vijftig. In 1958 draaide De Zoeker weer als… oliemolen!

De Eendracht is een in 1771 gebouwde poldermolen in de Noord-Hollandse stad Alkmaar. Het is een ronde stenen molen van het type grondzeiler met een Oudhollands wiekenkruis. De Eendracht is de laatst overgebleven stenen poldermolen in Noord-Holland. Hij bemaalde tot 1931 de polder; daarna werd deze taak overgenomen door het elektrisch gemaal naast de molen.

De Eendrachtsmolen is nooit bewoond geweest. De molenaarswoning, die kort na de buitengebruiksstelling van de molen afbrandde, bevond zich naast de molen. In de loop der jaren is de polder grotendeels bebouwd, en de molen bevindt zich nu aan de rand van de woonwijk Bergerhof.

Na jarenlange stilstand is de Eendrachtsmolen in de jaren zeventig van de 20e eeuw draaivaardig gemaakt. In 2000 is hij maalvaardig gerestaureerd. Daartoe zijn de waterlopen weer hersteld en is een houten scheprad in de molen geplaatst. De molen is te bezoeken wanneer hij draait.

De molen dateert nog van de drooglegging van de Egmondermeer: ca. 1665.

Hij bemaalde daarvan het gedeelte "Bosmolenpolder". De molen was oorspronkelijk een schepradmolen, maar werd in 1883 vervijzeld. In 1930 werd een elektrische hulpaandrijving in de vorm van een Erikssoninstallatie aangebracht, waardoor bij windstilte toch kon worden gemalen. Rond 1948 is deze installatie vervangen door een zware elektromotor, en kon niet meer op windkracht worden gemalen. De molen kwam dus buiten bedrijf, en werd in 1953 onttakeld. In 1975 werd de romp op de rijksmonumentenlijst geplaatst.

In 1987 werd duidelijk dat er een reële mogelijkheid was om de Bosmolen te restaureren. Het herstel van de molen vergde een grote restauratie die in verschillende fasen werd uitgevoerd. In 1994 kwam de Bosmolen weer tot leven, en kon hij weer met windkracht water verzetten.

Het Jonge Schaap is een zeskante, bovenkruiende houtzaagmolen. Die vorm was uniek onder de ruim 350 (!) zaagmolens die in de Zaanstreek stonden. De molen werd in 1680 gebouwd in het Westzijderveld in Zaandam en was daar actief tot de sloop in 1942. In 2007 werd de herbouw, waarbij zoveel mogelijk gebruik is gemaakt van de 17e eeuwse bouwmethodes, afgerond op de nieuwe locatie aan de Zaanse Schans. Sindsdien is Het Jonge Schaap weer in gebruik als houtzagerij.

Omdat de molen afhankelijk is van de houtverkoop wordt er, zodra de wind het toelaat, gewerkt. Bezoekers kunnen niet alleen kijken hoe het er in  een houtzaagmolen aan toe gaat, ook is er een film te zien over de herbouw van de molen. Daarnaast vertellen de molenaars graag over het werk in Het Jonge Schaap. De molen is toegankelijk voor minder validen.

Deze in 1631 gebouwde poldermolen bemaalde samen met vier andere molens de Uitgeester- en Heemskerkerbroek. Omdat dit de tweede molen vanuit het Westen gezien betrof, kreeg hij de naam Tweede Broekermolen. Deze achtkantige bovenkruier van het type grondzeiler is de laatste overgebleven molen. Met de elektrificatie van het gemaal aan de Meldijk verloren de andere molen definitief hun functie. De laatste molenaar C. Deijle kocht in 1930 de molen en heeft hem zo gered van de sloop.

Deze houtzaagmolen staat bekend als molentype paltrok, waarvan er ooit tweehonderd in de Zaanstreek stonden. Paltrokmolens hebben aan drie kanten een open werkvloer en vaak een donker, geteerd, molenlijf. Bij het kruien (op de wind draaien) wordt de hele molen over een zogeheten “rolring” rondgedraaid. De paltrok heet daarom ook wel een onderkruier. Dit in tegenstelling tot de bovenkruiende molens, waarvan alleen de bovenste kap inclusief wieken ronddraait.

De Gekroonde Poelenburg werd gebouwd in 1869 in Koog aan de Zaan. De molen verving een soortgenoot, die moest verdwijnen voor de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Alkmaar. In 1904 moest de molen opnieuw plaatsmaken. Toen werd hij verplaatst naar een plek aan De Gouw, een water in Zaandam-Oost. In 1963 tenslotte, is hij opnieuw afgebroken en herbouwd op de Zaanse Schans.

Wipwatermolen ”de Varnebroeker” is in de jaren ’70 van de vorige eeuw door de gemeente Heiloo gekocht van de gemeente Alkmaar. Deze molen die bij de Varnebroekerpolder hoorde moest wijken voor de Alkmaarse Ringweg. Heiloo heeft het molentje overgenomen om het neer te zetten op de plek waar tot 1794 een andere molen heeft gestaan. Er is een klein seinwachterhuisje uit de twintiger jaren van de vorige eeuw bij geplaatst, dat zijn functie bij het station verloren had. Dit huisje dient als onderkomen voor de molenaar. 

Bron : www.heiloo.nl